Darlleniadau’r

Chweched Sul Yn Y Garawys – 24.03 2024 -Sul Y Blodau

Colect

Cyfoes

Hollalluog a thragwyddol Dduw, a anfonaist dy Fab ein Hiachawdwr Iesu Grist

o’th gariad tyner at yr hil ddynol i gymryd ein cnawd ac i ddioddef angau ar y groes,

caniatâ inni ddilyn esiampl ei amynedd a’i ostyngeiddrwydd

a bod hefyd yn gyfrannog o’i atgyfodiad; trwy Iesu Grist ein Harglwydd,

sy’n fyw ac yn teyrnasu gyda thi, yn undod yr Ysbryd Glân. Amen.

Litwrgi’r Palmwydd:

Marc 11. 1-11 neu Ioan 12. 12-16

Marc 11. 1-11

Pan ddaethant yn agos i Jerwsalem, at Bethffage a Bethania, ger Mynydd yr Olewydd, anfonodd ddau o’i ddisgyblion, ac meddai wrthynt, “Ewch i’r pentref sydd gyferbyn â chwi, ac yn syth wrth ichwi fynd i mewn iddo, cewch ebol wedi ei rwymo, un nad oes neb wedi bod ar ei gefn erioed. Gollyngwch ef a dewch ag ef yma. Ac os dywed rhywun wrthych, ‘Pam yr ydych yn gwneud hyn?’ dywedwch, ‘Y mae ar y Meistr ei angen, a bydd yn ei anfon yn ôl yma yn union deg.’ ” Aethant ymaith a chawsant ebol wedi ei rwymo wrth ddrws y tu allan ar yr heol, a gollyngasant ef. Ac meddai rhai o’r sawl oedd yn sefyll yno wrthynt, “Beth ydych yn ei wneud, yn gollwng yr ebol?” Atebasant hwythau fel yr oedd Iesu wedi dweud, a gadawyd iddynt fynd. Daethant â’r ebol at Iesu a bwrw eu mentyll arno, ac eisteddodd yntau ar ei gefn. Taenodd llawer eu mentyll ar y ffordd, ac eraill ganghennau deiliog yr oeddent wedi eu torri o’r meysydd. Ac yr oedd y rhai ar y blaen a’r rhai o’r tu ôl yn gweiddi: “Hosanna! Bendigedig yw’r un sy’n dod yn enw’r Arglwydd. Bendigedig yw’r deyrnas sy’n dod, teyrnas ein tad Dafydd; Hosanna yn y goruchaf!” Aeth i mewn i Jerwsalem ac i’r deml, ac wedi edrych o’i gwmpas ar bopeth, gan ei bod eisoes yn hwyr, aeth allan i Fethania gyda’r Deuddeg.

Ioan 12. 12-16

Trannoeth, clywodd y dyrfa fawr a oedd wedi dod i’r ŵyl fod Iesu’n dod i Jerwsalem. Cymerasant ganghennau o’r palmwydd ac aethant allan i’w gyfarfod, gan weiddi: “Hosanna! Bendigedig yw’r un sy’n dod yn enw’r Arglwydd, yn Frenin Israel.” Cafodd Iesu hyd i asyn ifanc ac eistedd arno, fel y mae’n ysgrifenedig: “Paid ag ofni, ferch Seion; wele dy frenin yn dod, yn eistedd ar ebol asen.” Ar y cyntaf ni ddeallodd y disgyblion ystyr y pethau hyn, ond wedi i Iesu gael ei ogoneddu, cofiasant fod y pethau hyn yn ysgrifenedig amdano, ac iddynt eu gwneud iddo.

Litwrgi’r Palmwydd:

Salm 118. [1, 2,] 19-29

Testun Beiblaidd

[1, 2]

Diolchwch i’r ARGLWYDD, oherwydd da yw, ac y mae ei gariad hyd byth. Dyweded Israel yn awr, “Y mae ei gariad hyd byth.”

19-29

Agorwch byrth cyfiawnder i mi; dof finnau i mewn a diolch i’r ARGLWYDD. Dyma borth yr ARGLWYDD; y cyfiawn a ddaw i mewn drwyddo. Diolchaf i ti am fy ngwrando a dod yn waredigaeth i mi. Y maen a wrthododd yr adeiladwyr a ddaeth yn brif gonglfaen. Gwaith yr ARGLWYDD yw hyn, ac y mae’n rhyfeddod yn ein golwg. Dyma’r dydd y gweithredodd yr ARGLWYDD; gorfoleddwn a llawenhawn ynddo. Yr ydym yn erfyn, ARGLWYDD, achub ni; yr ydym yn erfyn, ARGLWYDD, rho lwyddiant. Bendigedig yw’r un sy’n dod yn enw’r ARGLWYDD. Bendithiwn chwi o dŷ’r ARGLWYDD. Yr ARGLWYDD sydd Dduw, rhoes oleuni i mi. Â changau ymunwch yn yr orymdaith hyd at gyrn yr allor. Ti yw fy Nuw, a rhoddaf ddiolch i ti; fy Nuw, fe’th ddyrchafaf di. Diolchwch i’r ARGLWYDD, oherwydd da yw, ac y mae ei gariad hyd byth.

Litwrgi’r Palmwydd:

Salm 118. [1, 2,] 19-29

Salmau Pwyntiedig

[1, 2]

Diolchwch i’r Arglwydd, o/herwydd • da / yw :

ac y mae ei / gariad / hyd – / byth.

Dyweded / Israel • yn / awr :

“Y mae ei / gariad / hyd – / byth.”

19-29

Agorwch byrth cyf/iawnder • i / mi :

dof finnau i / mewn a / diolch • i’r / Arglwydd.

Dyma / borth yr / Arglwydd :

y cyfiawn a / ddaw i / mewn – / drwyddo.

Diolchaf i ti / am fy / ngwrando :

a dod yn / ware/digaeth • i / mi.

Y maen a wrthododd yr / adei/ladwyr :

a / ddaeth yn / brif – / gonglfaen.

Gwaith yr / Arglwydd • yw / hyn :

ac y mae’n rhy/feddod / yn ein / golwg.

Dyma’r dydd y gweith/redodd • yr / Arglwydd :

gorfoleddwn a / llawen/hawn – / ynddo.

Yr ydym yn erfyn, Arglwydd / achub / ni :

yr ydym yn erfyn / Arglwydd / rho – / lwyddiant.

Bendigedig yw’r un sy’n dod yn / enw’r / Arglwydd :

bendithiwn / chwi o / dŷ’r – / Arglwydd.

Yr Arglwydd sydd Dduw, rhoes o/leuni • i / mi :

â changau ymunwch yn yr orymdaith

     / hyd at / gyrn yr / allor.

Ti yw fy Nuw, a rhoddaf / ddiolch • i / ti :

fy Nuw / fe’th ddyr/chafaf / di.

Diolchwch i’r Arglwydd, o/herwydd • da / yw :

ac y mae ei / gariad / hyd – / byth.

Litwrgi’r Dioddefaint:

Eseia 50. 4-9a

Rhoes yr ARGLWYDD Dduw i mi dafod un yn dysgu, i wybod sut i gynnal y diffygiol â gair; bob bore y mae’n agor fy nghlust i wrando fel un yn dysgu. Agorodd yr ARGLWYDD Dduw fy nghlust, ac ni wrthwynebais innau, na chilio’n ôl. Rhoddais fy nghefn i’r curwyr, a’m cernau i’r rhai a dynnai’r farf; ni chuddiais fy wyneb rhag gwaradwydd na phoer. Y mae’r Arglwydd DDUW yn fy nghynnal, am hynny ni chaf fy sarhau; felly gosodaf fy wyneb fel callestr, a gwn na’m cywilyddir. Y mae’r hwn sy’n fy nghyfiawnhau wrth law. Pwy a ddadlau i’m herbyn? Gadewch i ni wynebu’n gilydd; pwy a’m gwrthwyneba? Gadewch iddo nesáu ataf. Y mae’r Arglwydd DDUW yn fy nghynnal: pwy a’m condemnia?

Litwrgi’r Dioddefaint:

Salm 31. 9-16, [17, 18]

Salmau Pwyntiedig

9-16

Bydd drugarog wrthyf, Arglwydd,

     oherwydd y mae’n / gyfyng / arnaf :

y mae fy llygaid yn pylu gan ofid •

     fy / enaid • a’m / corff – / hefyd;

Y mae fy mywyd yn darfod gan dristwch

     a’m bly/nyddoedd • gan / gwynfan :

fe sigir fy nerth gan drallod,

     ac y / mae fy / esgyrn • yn / darfod.

I’m holl elynion yr wyf yn ddirmyg •

     i’m cym/dogion • yn / watwar :

ac i’m cyfeillion yn arswyd •

     y mae’r rhai sy’n fy ngweld ar y / stryd

     yn / ffoi • oddi / wrthyf.

Anghofiwyd fi, fel un marw wedi / mynd dros / gof :

yr wyf fel / llestr – / wedi / torri.

Oherwydd clywaf / lawer • yn / sibrwd :

y mae / dychryn / ar bob / llaw;

Pan ddônt at ei / gilydd • yn / f’erbyn :

y maent yn / cynllwyn • i / gymryd • fy / mywyd.

Ond yr wyf yn ymddiried ynot / ti – / Arglwydd :

ac yn / dweud, “Ti / yw fy / Nuw.”

Y mae fy amserau / yn dy / law di :

gwared fi rhag fy nge/lynion / a’m her/lidwyr.

Bydded llewyrch dy wyneb / ar dy / was :

achub / fi yn / dy ffydd/londeb.

[17, 18]

Arglwydd, na fydded cywilydd arnaf pan / alwaf / arnat :

doed cywilydd ar y drygionus •

     rhodder / taw – / arnynt • yn / Sheol.

Trawer yn fud y gwe/fusau • cel/wyddog :

sy’n siarad yn drahaus yn erbyn y cyfiawn

     mewn / balchder / a sar/had.

Litwrgi’r Dioddefaint:

Philipiaid 2. 5-11

Amlygwch yn eich plith eich hunain yr agwedd meddwl honno sydd, yn wir, yn eiddo i chwi yng Nghrist Iesu. Er ei fod ef ar ffurf Duw, ni chyfrifodd fod cydraddoldeb â Duw yn beth i’w gipio, ond fe’i gwacaodd ei hun, gan gymryd ffurf caethwas a dyfod ar wedd ddynol. O’i gael ar ddull dyn, fe’i darostyngodd ei hun, gan fod yn ufudd hyd angau, ie, angau ar groes. Am hynny tra-dyrchafodd Duw ef, a rhoi iddo’r enw sydd goruwch pob enw, fel wrth enw Iesu y plygai pob glin yn y nef ac ar y ddaear a than y ddaear, ac y cyffesai pob tafod fod Iesu Grist yn Arglwydd, er gogoniant Duw Dad.

Marc 14.1 – 15.47 neu 15. 1-39, [40-47]

Marc 14.1 – 15.47

Yr oedd y Pasg a gŵyl y Bara Croyw ymhen deuddydd. Ac yr oedd y prif offeiriaid a’r ysgrifenyddion yn ceisio modd i’w ddal trwy ddichell, a’i ladd. Oherwydd dweud yr oeddent, “Nid yn ystod yr ŵyl, rhag bod cynnwrf ymhlith y bobl.”

A phan oedd ef ym Methania, wrth bryd bwyd yn nhŷ Simon y gwahanglwyfus, daeth gwraig a chanddi ffiol alabastr o ennaint drudfawr, nard pur; torrodd y ffiol a thywalltodd yr ennaint ar ei ben ef. Ac yr oedd rhai yn ddig ac yn dweud wrth ei gilydd, “I ba beth y bu’r gwastraff hwn ar yr ennaint? Oherwydd gallesid gwerthu’r ennaint hwn am fwy na thri chant o ddarnau arian a’i roi i’r tlodion.” Ac yr oeddent yn ei cheryddu. Ond dywedodd Iesu, “Gadewch iddi; pam yr ydych yn ei phoeni? Gweithred brydferth a wnaeth hi i mi. Y mae’r tlodion gyda chwi bob amser, a gallwch wneud cymwynas â hwy pa bryd bynnag y mynnwch; ond ni fyddaf fi gyda chwi bob amser. A allodd hi, fe’i gwnaeth; achubodd y blaen i eneinio fy nghorff erbyn y gladdedigaeth. Yn wir, rwy’n dweud wrthych, pa le bynnag y pregethir yr Efengyl yn yr holl fyd, adroddir hefyd yr hyn a wnaeth hon, er cof amdani.”

Yna aeth Jwdas Iscariot, hwnnw oedd yn un o’r Deuddeg, at y prif offeiriaid i’w fradychu ef iddynt. Pan glywsant, yr oeddent yn llawen, ac addawsant roi arian iddo. A dechreuodd geisio cyfle i’w fradychu ef.

Ar ddydd cyntaf gŵyl y Bara Croyw, pan leddid oen y Pasg, dywedodd ei ddisgyblion wrtho, “I ble yr wyt ti am inni fynd i baratoi i ti, i fwyta gwledd y Pasg?” Ac anfonodd ddau o’i ddisgyblion, ac meddai wrthynt, “Ewch i’r ddinas, ac fe ddaw dyn i’ch cyfarfod, yn cario stenaid o ddŵr. Dilynwch ef, a dywedwch wrth ŵr y tŷ lle’r â i mewn, ‘Y mae’r Athro’n gofyn, “Ble mae f’ystafell, lle yr wyf i fwyta gwledd y Pasg gyda’m disgyblion?”‘ Ac fe ddengys ef i chwi oruwchystafell fawr wedi ei threfnu’n barod; yno paratowch i ni.” Aeth y disgyblion ymaith, a daethant i’r ddinas a chael fel yr oedd ef wedi dweud wrthynt, a pharatoesant wledd y Pasg. Gyda’r nos daeth yno gyda’r Deuddeg. Ac fel yr oeddent wrth y bwrdd yn bwyta, dywedodd Iesu, “Yn wir, rwy’n dweud wrthych y bydd i un ohonoch fy mradychu i, un sy’n bwyta gyda mi.” Dechreusant dristáu a dweud wrtho y naill ar ôl y llall, “Nid myfi?” Dywedodd yntau wrthynt, “Un o’r Deuddeg, un sy’n gwlychu ei fara gyda mi yn y ddysgl. Y mae Mab y Dyn yn wir yn ymadael, fel y mae’n ysgrifenedig amdano, ond gwae’r dyn hwnnw y bradychir Mab y Dyn ganddo! Da fuasai i’r dyn hwnnw petai heb ei eni.”

Ac wrth iddynt fwyta, cymerodd fara, ac wedi bendithio fe’i torrodd a’i roi iddynt, a dweud, “Cymerwch; hwn yw fy nghorff.” A chymerodd gwpan, ac wedi diolch fe’i rhoddodd iddynt, ac yfodd pawb ohono. A dywedodd wrthynt, “Hwn yw fy ngwaed i, gwaed y cyfamod, sy’n cael ei dywallt er mwyn llawer. Yn wir, rwy’n dweud wrthych nad yfaf byth mwy o ffrwyth y winwydden hyd y dydd hwnnw pan yfaf ef yn newydd yn nheyrnas Dduw.”

Ac wedi iddynt ganu emyn, aethant allan i Fynydd yr Olewydd. A dywedodd Iesu wrthynt, “Fe ddaw cwymp i bob un ohonoch. Oherwydd y mae’n ysgrifenedig : ‘Trawaf y bugail, a gwasgerir y defaid.’ Ond wedi i mi gael fy nghyfodi af o’ch blaen chwi i Galilea.” Meddai Pedr wrtho, “Er iddynt gwympo bob un, ni wnaf fi.” Ac meddai Iesu wrtho, “Yn wir, rwy’n dweud wrthyt y bydd i ti heno nesaf, cyn i’r ceiliog ganu ddwywaith, fy ngwadu i deirgwaith.” Ond taerai yntau’n fwy byth, “Petai’n rhaid imi farw gyda thi, ni’th wadaf byth.” A’r un modd yr oeddent yn dweud i gyd.

Daethant i le o’r enw Gethsemane, ac meddai ef wrth ei ddisgyblion, “Eisteddwch yma tra byddaf yn gweddïo.” Ac fe gymerodd gydag ef Pedr ac Iago ac Ioan, a dechreuodd deimlo arswyd a thrallod dwys, ac meddai wrthynt, “Y mae f’enaid yn drist iawn hyd at farw. Arhoswch yma a gwyliwch.” Aeth ymlaen ychydig, a syrthiodd ar y ddaear a gweddïo ar i’r awr, petai’n bosibl, fynd heibio iddo. “Abba! Dad!” meddai, “y mae pob peth yn bosibl i ti. Cymer y cwpan hwn oddi wrthyf. Eithr nid yr hyn a fynnaf fi, ond yr hyn a fynni di.” Daeth yn ôl a’u cael hwy’n cysgu, ac meddai wrth Pedr, “Simon, ai cysgu yr wyt ti? Oni ellaist wylio am un awr? Gwyliwch, a gweddïwch na ddewch i gael eich profi. Y mae’r ysbryd yn barod ond y cnawd yn wan.” Aeth ymaith drachefn a gweddïo, gan lefaru’r un geiriau. A phan ddaeth yn ôl fe’u cafodd hwy’n cysgu eto, oherwydd yr oedd eu llygaid yn drwm; ac ni wyddent beth i’w ddweud wrtho. Daeth y drydedd waith, a dweud wrthynt, “A ydych yn dal i gysgu a gorffwys? Dyna ddigon. Daeth yr awr; dyma Fab y Dyn yn cael ei fradychu i ddwylo pechaduriaid.  Codwch ac awn. Dyma fy mradychwr yn agosáu.”

Ac yna, tra oedd yn dal i siarad, dyma Jwdas, un o’r Deuddeg, yn cyrraedd, a chydag ef dyrfa yn dwyn cleddyfau a phastynau, wedi eu hanfon gan y prif offeiriaid a’r ysgrifenyddion a’r henuriaid. Yr oedd ei fradychwr wedi rhoi arwydd iddynt gan ddweud, “Yr un a gusanaf yw’r dyn; daliwch ef a mynd ag ef ymaith yn ddiogel.”

Ac yn union wedi cyrraedd, aeth ato ef a dweud, “Rabbi,” a chusanodd ef. Rhoesant hwythau eu dwylo arno a’i ddal. Tynnodd rhywun o blith y rhai oedd yn sefyll gerllaw gleddyf, a thrawodd was yr archoffeiriad a thorri ei glust i ffwrdd. A dywedodd Iesu wrthynt, “Ai fel at leidr, â chleddyfau a phastynau, y daethoch allan i’m dal i? Yr oeddwn gyda chwi beunydd, yn dysgu yn y deml, ac ni ddaliasoch fi. Ond cyflawner yr Ysgrythurau.” A gadawodd y disgyblion ef bob un, a ffoi. Ac yr oedd rhyw lanc yn ei ganlyn ef, yn gwisgo darn o liain dros ei gorff noeth. Cydiasant ynddo ef, ond dihangodd, gan adael y lliain a ffoi’n noeth.

Aethant â Iesu ymaith at yr archoffeiriad, a daeth y prif offeiriaid oll a’r henuriaid a’r ysgrifenyddion ynghyd. Canlynodd Pedr ef o hirbell, bob cam i mewn i gyntedd yr archoffeiriad, ac yr oedd yn eistedd gyda’r gwasanaethwyr, yn ymdwymo wrth y tân.

Yr oedd y prif offeiriaid a’r holl Sanhedrin yn ceisio tystiolaeth yn erbyn Iesu, i’w roi i farwolaeth, ond yn methu cael dim. Oherwydd yr oedd llawer yn rhoi camdystiolaeth yn ei erbyn, ond nid oedd eu tystiolaeth yn gyson. Cododd rhai a chamdystio yn ei erbyn, “Clywsom ni ef yn dweud, ‘Mi fwriaf i lawr y deml hon o waith llaw, ac mewn tridiau mi adeiladaf un arall heb fod o waith llaw.'” Ond hyd yn oed felly nid oedd eu tystiolaeth yn gyson. Yna cododd yr archoffeiriad ar ei draed yn y canol, a holodd Iesu: “Onid atebi ddim? Beth am dystiolaeth y rhain yn dy erbyn?” Parhaodd yntau’n fud, heb ateb dim. Holodd yr archoffeiriad ef drachefn, ac meddai wrtho, “Ai ti yw’r Meseia, Mab y Bendigedig?” Dywedodd Iesu, “Myfi yw, ‘ac fe welwch Fab y Dyn yn eistedd ar ddeheulaw’r Gallu ac yn dyfod gyda chymylau’r nef.'” Yna rhwygodd yr archoffeiriad ei ddillad a dweud, “Pa raid i ni wrth dystion bellach? Clywsoch ei gabledd; sut y barnwch chwi?” A’u dedfryd gytûn arno oedd ei fod yn haeddu marwolaeth. A dechreuodd rhai boeri arno a rhoi gorchudd ar ei wyneb, a’i gernodio a dweud wrtho, “Proffwyda.” Ac ymosododd y gwasanaethwyr arno â dyrnodiau.

Yr oedd Pedr islaw yn y cyntedd. Daeth un o forynion yr archoffeiriad, a phan welodd Pedr yn ymdwymo edrychodd arno ac meddai, “Yr oeddit tithau hefyd gyda’r Nasaread, Iesu.” Ond gwadodd ef a dweud, “Nid wyf yn gwybod nac yn deall am beth yr wyt ti’n sôn.” Ac aeth allan i’r porth. Gwelodd y forwyn ef, a dechreuodd ddweud wedyn wrth y rhai oedd yn sefyll yn ymyl, “Y mae hwn yn un ohonynt.” Gwadodd yntau drachefn. Ymhen ychydig, dyma’r rhai oedd yn sefyll yn ymyl yn dweud wrth Pedr, “Yr wyt yn wir yn un ohonynt, achos Galilead wyt ti.” Dechreuodd yntau regi a thyngu: “Nid wyf yn adnabod y dyn hwn yr ydych yn sôn amdano.” Ac yna canodd y ceiliog yr ail waith. Cofiodd Pedr ymadrodd Iesu wrtho, fel y dywedodd, “Cyn i’r ceiliog ganu ddwywaith, fe’m gwedi i deirgwaith.” A thorrodd i wylo.

Cyn gynted ag y daeth hi’n ddydd, ymgynghorodd y prif offeiriaid â’r henuriaid a’r ysgrifenyddion a’r holl Sanhedrin; yna rhwymasant Iesu a mynd ag ef ymaith a’i drosglwyddo i Pilat. Holodd Pilat ef: “Ai ti yw Brenin yr Iddewon?” Atebodd yntau ef: “Ti sy’n dweud hynny.” Ac yr oedd y prif offeiriaid yn dwyn llawer o gyhuddiadau yn ei erbyn. Holodd Pilat ef wedyn: “Onid atebi ddim? Edrych faint o gyhuddiadau y maent yn eu dwyn yn dy erbyn.” Ond nid atebodd Iesu ddim mwy, er syndod i Pilat.

Ar yr ŵyl yr oedd Pilat yn arfer rhyddhau iddynt un carcharor y gofynnent amdano. Ac yr oedd y dyn a elwid Barabbas yn y carchar gyda’r gwrthryfelwyr hynny oedd wedi llofruddio yn ystod y gwrthryfel. Daeth y dyrfa i fyny a dechrau gofyn i Pilat wneud yn ôl ei arfer iddynt. Atebodd Pilat hwy: “A fynnwch i mi ryddhau i chwi Frenin yr Iddewon?” Oherwydd gwyddai mai o genfigen yr oedd y prif offeiriaid wedi ei draddodi ef. Ond cyffrôdd y prif offeiriaid y dyrfa i geisio ganddo yn hytrach ryddhau Barabbas iddynt. Atebodd Pilat drachefn, ac meddai wrthynt, “Beth, ynteu, a wnaf â hwn yr ydych yn ei alw yn Frenin yr Iddewon?” Gwaeddasant hwythau yn ôl, “Croeshoelia ef.” Meddai Pilat wrthynt, “Ond pa ddrwg a wnaeth ef?” Gwaeddasant hwythau yn uwch byth, “Croeshoelia ef.” A chan ei fod yn awyddus i fodloni’r dyrfa, rhyddhaodd Pilat Barabbas iddynt, a thraddododd Iesu, ar ôl ei fflangellu, i’w groeshoelio.

Aeth y milwyr ag ef ymaith i mewn i’r cyntedd, hynny yw, i’r Praetoriwm, a galw ynghyd yr holl fintai. A gwisgasant ef â phorffor, a phlethu coron ddrain a’i gosod am ei ben. A dechreusant ei gyfarch: “Henffych well, Frenin yr Iddewon!” Curasant ei ben â gwialen, a phoeri arno, a phlygu eu gliniau ac ymgrymu iddo. Ac wedi iddynt ei watwar, tynasant y porffor oddi amdano a’i wisgo ef â’i ddillad ei hun. Yna aethant ag ef allan i’w groeshoelio.

Gorfodasant un oedd yn mynd heibio ar ei ffordd o’r wlad, Simon o Cyrene, tad Alexander a Rwffus, i gario ei groes ef. Daethant ag ef i’r lle a elwir Golgotha, hynny yw, o’i gyfieithu, “Lle Penglog.” Cynigiasant iddo win â myrr ynddo, ond ni chymerodd ef. A chroeshoeliasant ef, a rhanasant ei ddillad, gan fwrw coelbren arnynt i benderfynu beth a gâi pob un. Naw o’r gloch y bore oedd hi pan groeshoeliasant ef. Ac yr oedd arysgrif y cyhuddiad yn ei erbyn yn dweud: “Brenin yr Iddewon.” A chydag ef croeshoeliasant ddau leidr, un ar y dde ac un ar y chwith iddo.[A chyflawnwyd yr Ysgrythur sy’n dweud, “A chyfrifwyd ef gyda’r troseddwyr.”] Yr oedd y rhai oedd yn mynd heibio yn ei gablu ef, gan ysgwyd eu pennau a dweud, “Oho, ti sydd am fwrw’r deml i lawr a’i hadeiladu mewn tridiau, disgyn oddi ar y groes ac achub dy hun.” A’r un modd yr oedd y prif offeiriaid hefyd, ynghyd â’r ysgrifenyddion, yn ei watwar wrth ei gilydd, ac yn dweud, “Fe achubodd eraill; ni all ei achub ei hun. Disgynned y Meseia, Brenin Israel, yn awr oddi ar y groes, er mwyn inni weld a chredu.” Yr oedd hyd yn oed y rhai a groeshoeliwyd gydag ef yn ei wawdio.

A phan ddaeth yn hanner dydd, bu tywyllwch dros yr holl wlad hyd dri o’r gloch y prynhawn. Ac am dri o’r gloch gwaeddodd Iesu â llef uchel, “Eloï, Eloï, lema sabachthani”, hynny yw, o’i gyfieithu, “Fy Nuw, fy Nuw, pam yr wyt wedi fy ngadael?” O glywed hyn, meddai rhai o’r sawl oedd yn sefyll gerllaw, “Clywch, y mae’n galw ar Elias.” Rhedodd rhywun a llenwi ysbwng â gwin sur a’i ddodi ar flaen gwialen a’i gynnig iddo i’w yfed. “Gadewch inni weld,” meddai, “a ddaw Elias i’w dynnu ef i lawr.” Ond rhoes Iesu lef uchel, a bu farw. A rhwygwyd llen y deml yn ddwy o’r pen i’r gwaelod. Pan welodd y canwriad, a oedd yn sefyll gyferbyn ag ef, mai gyda gwaedd felly y bu farw, dywedodd, “Yn wir, Mab Duw oedd y dyn hwn.” Yr oedd gwragedd hefyd yn edrych o hirbell; yn eu plith yr oedd Mair Magdalen, a Mair mam Iago Fychan a Joses, a Salome, gwragedd a fu’n ei ganlyn ac yn gweini arno pan oedd yng Ngalilea, a llawer o wragedd eraill oedd wedi dod i fyny gydag ef i Jerwsalem.

Yr oedd hi eisoes yn hwyr, a chan ei bod yn ddydd Paratoad, hynny yw, y dydd cyn y Saboth, daeth Joseff o Arimathea, cynghorwr uchel ei barch a oedd yntau’n disgwyl am deyrnas Dduw, a mentrodd fynd i mewn at Pilat a gofyn am gorff Iesu. Rhyfeddodd Pilat ei fod eisoes wedi marw, a galwodd y canwriad ato a gofyn iddo a oedd wedi marw ers meitin. Ac wedi cael gwybod gan y canwriad, rhoddodd y corff i Joseff. Prynodd yntau liain, ac wedi ei dynnu ef i lawr, a’i amdói yn y lliain, gosododd ef mewn bedd oedd wedi ei naddu o’r graig; a threiglodd faen ar ddrws y bedd. Ac yr oedd Mair Magdalen a Mair mam Joses yn edrych ym mhle y gosodwyd ef.

Litwrgi’r Dioddefaint:

Marc 15. 1-39, [40-47]

1-39

Cyn gynted ag y daeth hi’n ddydd, ymgynghorodd y prif offeiriaid â’r henuriaid a’r ysgrifenyddion a’r holl Sanhedrin; yna rhwymasant Iesu a mynd ag ef ymaith a’i drosglwyddo i Pilat. Holodd Pilat ef: “Ai ti yw Brenin yr Iddewon?” Atebodd yntau ef: “Ti sy’n dweud hynny.” Ac yr oedd y prif offeiriaid yn dwyn llawer o gyhuddiadau yn ei erbyn. Holodd Pilat ef wedyn: “Onid atebi ddim? Edrych faint o gyhuddiadau y maent yn eu dwyn yn dy erbyn.” Ond nid atebodd Iesu ddim mwy, er syndod i Pilat.

Ar yr ŵyl yr oedd Pilat yn arfer rhyddhau iddynt un carcharor y gofynnent amdano. Ac yr oedd y dyn a elwid Barabbas yn y carchar gyda’r gwrthryfelwyr hynny oedd wedi llofruddio yn ystod y gwrthryfel. Daeth y dyrfa i fyny a dechrau gofyn i Pilat wneud yn ôl ei arfer iddynt. Atebodd Pilat hwy: “A fynnwch i mi ryddhau i chwi Frenin yr Iddewon?” Oherwydd gwyddai mai o genfigen yr oedd y prif offeiriaid wedi ei draddodi ef. Ond cyffrôdd y prif offeiriaid y dyrfa i geisio ganddo yn hytrach ryddhau Barabbas iddynt. Atebodd Pilat drachefn, ac meddai wrthynt, “Beth, ynteu, a wnaf â hwn yr ydych yn ei alw yn Frenin yr Iddewon?” Gwaeddasant hwythau yn ôl, “Croeshoelia ef.” Meddai Pilat wrthynt, “Ond pa ddrwg a wnaeth ef?” Gwaeddasant hwythau yn uwch byth, “Croeshoelia ef.” A chan ei fod yn awyddus i fodloni’r dyrfa, rhyddhaodd Pilat Barabbas iddynt, a thraddododd Iesu, ar ôl ei fflangellu, i’w groeshoelio.

Aeth y milwyr ag ef ymaith i mewn i’r cyntedd, hynny yw, i’r Praetoriwm, a galw ynghyd yr holl fintai. A gwisgasant ef â phorffor, a phlethu coron ddrain a’i gosod am ei ben. A dechreusant ei gyfarch: “Henffych well, Frenin yr Iddewon!” Curasant ei ben â gwialen, a phoeri arno, a phlygu eu gliniau ac ymgrymu iddo. Ac wedi iddynt ei watwar, tynasant y porffor oddi amdano a’i wisgo ef â’i ddillad ei hun. Yna aethant ag ef allan i’w groeshoelio.

Gorfodasant un oedd yn mynd heibio ar ei ffordd o’r wlad, Simon o Cyrene, tad Alexander a Rwffus, i gario ei groes ef. Daethant ag ef i’r lle a elwir Golgotha, hynny yw, o’i gyfieithu, “Lle Penglog.” Cynigiasant iddo win â myrr ynddo, ond ni chymerodd ef. A chroeshoeliasant ef, a rhanasant ei ddillad, gan fwrw coelbren arnynt i benderfynu beth a gâi pob un. Naw o’r gloch y bore oedd hi pan groeshoeliasant ef. Ac yr oedd arysgrif y cyhuddiad yn ei erbyn yn dweud: “Brenin yr Iddewon.” A chydag ef croeshoeliasant ddau leidr, un ar y dde ac un ar y chwith iddo.[A chyflawnwyd yr Ysgrythur sy’n dweud, “A chyfrifwyd ef gyda’r troseddwyr.”] Yr oedd y rhai oedd yn mynd heibio yn ei gablu ef, gan ysgwyd eu pennau a dweud, “Oho, ti sydd am fwrw’r deml i lawr a’i hadeiladu mewn tridiau, disgyn oddi ar y groes ac achub dy hun.” A’r un modd yr oedd y prif offeiriaid hefyd, ynghyd â’r ysgrifenyddion, yn ei watwar wrth ei gilydd, ac yn dweud, “Fe achubodd eraill; ni all ei achub ei hun. Disgynned y Meseia, Brenin Israel, yn awr oddi ar y groes, er mwyn inni weld a chredu.” Yr oedd hyd yn oed y rhai a groeshoeliwyd gydag ef yn ei wawdio.

A phan ddaeth yn hanner dydd, bu tywyllwch dros yr holl wlad hyd dri o’r gloch y prynhawn. Ac am dri o’r gloch gwaeddodd Iesu â llef uchel, “Eloï, Eloï, lema sabachthani”, hynny yw, o’i gyfieithu, “Fy Nuw, fy Nuw, pam yr wyt wedi fy ngadael?” O glywed hyn, meddai rhai o’r sawl oedd yn sefyll gerllaw, “Clywch, y mae’n galw ar Elias.” Rhedodd rhywun a llenwi ysbwng â gwin sur a’i ddodi ar flaen gwialen a’i gynnig iddo i’w yfed. “Gadewch inni weld,” meddai, “a ddaw Elias i’w dynnu ef i lawr.” Ond rhoes Iesu lef uchel, a bu farw. A rhwygwyd llen y deml yn ddwy o’r pen i’r gwaelod. Pan welodd y canwriad, a oedd yn sefyll gyferbyn ag ef, mai gyda gwaedd felly y bu farw, dywedodd, “Yn wir, Mab Duw oedd y dyn hwn.”

[40-47]

Yr oedd gwragedd hefyd yn edrych o hirbell; yn eu plith yr oedd Mair Magdalen, a Mair mam Iago Fychan a Joses, a Salome, gwragedd a fu’n ei ganlyn ac yn gweini arno pan oedd yng Ngalilea, a llawer o wragedd eraill oedd wedi dod i fyny gydag ef i Jerwsalem.

Yr oedd hi eisoes yn hwyr, a chan ei bod yn ddydd Paratoad, hynny yw, y dydd cyn y Saboth, daeth Joseff o Arimathea, cynghorwr uchel ei barch a oedd yntau’n disgwyl am deyrnas Dduw, a mentrodd fynd i mewn at Pilat a gofyn am gorff Iesu. Rhyfeddodd Pilat ei fod eisoes wedi marw, a galwodd y canwriad ato a gofyn iddo a oedd wedi marw ers meitin. Ac wedi cael gwybod gan y canwriad, rhoddodd y corff i Joseff. Prynodd yntau liain, ac wedi ei dynnu ef i lawr, a’i amdói yn y lliain, gosododd ef mewn bedd oedd wedi ei naddu o’r graig; a threiglodd faen ar ddrws y bedd. Ac yr oedd Mair Magdalen a Mair mam Joses yn edrych ym mhle y gosodwyd ef.

o Gair yr Arglwydd 2011 – yr Eglwys yng Nghymru Hawlfraint © Cyhoeddiadau’r Eglwys yng Nghymru 2011